Płyty OSB (Oriented Strand Board) są popularnym materiałem budowlanym, szeroko stosowanym w konstrukcjach domów, meblach oraz wykończeniach wnętrz.
Mimo ich wielu zalet, takich jak wytrzymałość, niska cena i łatwość obróbki, istnieją obawy dotyczące ich wpływu na zdrowie człowieka. W niniejszym artykule przeanalizujemy skład płyt OSB, potencjalne szkodliwe substancje oraz ich wpływ na zdrowie.
Skład płyt OSB a substancje szkodliwe
Płyty OSB są produkowane z drewna iglastego (np. sosny, świerku), które jest sprasowane w warstwy i połączone za pomocą żywic syntetycznych. To właśnie te żywice oraz dodatki chemiczne stosowane w procesie produkcji mogą stanowić źródło potencjalnych zagrożeń dla zdrowia.
Główne substancje szkodliwe w płytach OSB:
Formaldehyd
Jest to jeden z najbardziej problematycznych składników żywic stosowanych w płytach OSB. Formaldehyd jest lotnym związkiem organicznym (VOC), który może uwalniać się do powietrza w postaci gazowej.
Wpływ na zdrowie: Długotrwałe narażenie na formaldehyd może powodować podrażnienia oczu, nosa i gardła, bóle głowy, alergie, a nawet zwiększać ryzyko chorób nowotworowych (szczególnie raka nosogardzieli).
Źródło: Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IARC) klasyfikuje formaldehyd jako substancję rakotwórczą dla ludzi (Grupa 1).
Izocyjaniany
Stosowane w niektórych rodzajach żywic, które mogą uwalniać się podczas cięcia lub obróbki płyt OSB.
Wpływ na zdrowie: Mogą powodować podrażnienia dróg oddechowych, alergie, a w skrajnych przypadkach prowadzić do astmy zawodowej.
LZO (Lotne Związki Organiczne)
Oprócz formaldehydu, płyty OSB mogą emitować inne lotne związki organiczne, takie jak benzen, toluen czy ksylen.
Wpływ na zdrowie: LZO mogą powodować bóle głowy, zawroty głowy, zmęczenie, a długotrwałe narażenie może prowadzić do uszkodzeń wątroby, nerek lub układu nerwowego.
Pozostałości klejów i żywic
W procesie produkcji stosuje się różne rodzaje klejów i żywic, które mogą zawierać substancje toksyczne, takie jak fenole czy amoniak.
Wpływ na zdrowie: Mogą powodować podrażnienia skóry, oczu i dróg oddechowych.
Raport: Weyerhaeuser
Czynniki wpływające na emisję szkodliwych substancji
Warunki środowiskowe
Wysoka temperatura i wilgotność mogą zwiększać emisję formaldehydu i innych LZO z płyt OSB.
Źródło: Badania wykazują, że w pomieszczeniach o słabej wentylacji stężenie szkodliwych substancji może przekraczać dopuszczalne normy.
Rodzaj płyty OSB
Nie wszystkie płyty OSB są takie same. Na rynku dostępne są płyty o różnej klasie emisji formaldehydu, np. E1 (niska emisja) lub E2 (wyższa emisja). Płyty klasy E1 są bezpieczniejsze, ale nadal mogą emitować niewielkie ilości szkodliwych substancji.
Czas od produkcji
Największa emisja szkodliwych substancji występuje w pierwszych miesiącach po produkcji. Z czasem ilość uwalnianych związków maleje, ale nie znika całkowicie.
Jak minimalizować ryzyko?
Wybieraj płyty OSB o niskiej emisji
Szukaj płyt oznaczonych klasą E1 lub certyfikatami ekologicznymi (np. FSC, PEFC), które potwierdzają, że produkt spełnia rygorystyczne normy środowiskowe.
Dobra wentylacja pomieszczeń
Regularne wietrzenie pomieszczeń, w których zastosowano płyty OSB, może znacząco zmniejszyć stężenie szkodliwych substancji w powietrzu.
Stosowanie powłok ochronnych
Malowanie lub lakierowanie płyt OSB może ograniczyć emisję formaldehydu i innych LZO.
Unikaj stosowania w miejscach o wysokiej wilgotności
W łazienkach lub kuchniach lepiej zastąpić płyty OSB materiałami bardziej odpornymi na wilgoć, takimi jak płyty MFP lub płyty cementowe.
Klasyfikacja płyt OSB
Zgodnie z normą europejską EN 300, wyróżnia się cztery główne rodzaje płyt OSB:
OSB/1
Przeznaczenie: Do zastosowań ogólnych w warunkach suchych (np. meble, opakowania).
Wytrzymałość: Najniższa spośród wszystkich rodzajów OSB.
Nie jest odporna na wilgoć.
OSB/2
Przeznaczenie: Do zastosowań konstrukcyjnych w warunkach suchych (np. ściany, sufity).
Wytrzymałość: Wyższa niż OSB/1, ale nadal nieodporna na wilgoć.
Stosowana głównie w pomieszczeniach suchych.
OSB/3
Przeznaczenie: Do zastosowań konstrukcyjnych w warunkach wilgotnych (np. podłogi, ściany zewnętrzne).
Wytrzymałość: Wysoka, odporna na wilgoć i warunki atmosferyczne.
Najczęściej stosowana w budownictwie.
OSB/4
Przeznaczenie: Do zastosowań konstrukcyjnych w warunkach wilgotnych, gdzie wymagana jest większa wytrzymałość mechaniczna (np. elementy nośne, konstrukcje dachowe).
Wytrzymałość: Najwyższa, odporna na wilgoć i obciążenia.
Stosowana w wymagających warunkach.
Piana PUR
Przyczyny syndromu chorego budynku (SBS)
Przyczyny syndromu chorego budynku (z ang. SBS od sick building syndrome) mogą być różne i najczęściej współwystępuje kilka z nich jednocześnie:
- syntetyczne materiały budowlane
- syntetyczne materiały wykończeniowe
- realizacja rygorystycznych norm termoizolacyjnych
- niewłaściwie działająca klimatyzacja
- brak odpowiedniego wietrzenia
- wyposażenie mieszkania lub biura (np. duża liczba komputerów w małym biurze)
- użytkowanie budynku (np. gotowanie na gazie)
Płyty OSB i piana PUR choć praktyczne i ekonomiczne, mogą stanowić potencjalne zagrożenie dla zdrowia ze względu na emisję formaldehydu, LZO i innych szkodliwych substancji.
Kluczowe jest świadome podejście do ich stosowania, wybór materiałów o niskiej emisji oraz dbałość o dobrą wentylację pomieszczeń. W przypadku długotrwałego narażenia na działanie tych substancji, szczególnie w zamkniętych przestrzeniach, warto rozważyć alternatywne materiały budowlane.
Źródła:
Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa
European Chemicals Agency (ECHA) – raporty dotyczące LZO i ich wpływu na zdrowie.
National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH) – informacje na temat izocyjanianów i ich wpływu na drogi oddechowe.
Badania naukowe dotyczące emisji formaldehydu z materiałów drewnopochodnych (np. publikacje w czasopismach „Building and Environment” oraz „Indoor Air”).
Chcemy dzielić się z Wami jeszcze większą dawką wiedzy o zdrowym budownictwie drewnianym! 🌲✨
Każda Wasza cegiełka – udostępnienie, komentarz czy polubienie – motywuje nas do tworzenia jeszcze lepszych treści, opartych na rzetelnych badaniach i praktycznych doświadczeniach.
🔍 Podobał Ci się artykuł?
Możesz wesprzeć rozwój naszego portalu – razem budujemy wartościową bazę wiedzy o ekologicznym budownictwie!
💡 Masz pytania lub tematy, które Cię interesują? Daj znać w komentarzu – chętnie je omówimy w kolejnych publikacjach!
Dziękujemy, że jesteście z nami! 🏡💚
p2s10j
fi3r9t