W dobie betonowych osiedli i syntetycznych materiałów coraz częściej wracamy do korzeni, poszukując rozwiązań, które są nie tylko trwałe, ale i przyjazne dla zdrowia.
Skansen Kurpiowski w Nowogrodzie to najstarszy skansen budownictwa ludowego w Polsce. Został założony w 1927 roku z inicjatywy Adama Chętnika – etnografa, pisarza i badacza kultury kurpiowskiej.
To miejsce, w którym można na własne oczy zobaczyć, jak nasi przodkowie budowali domy z naturalnych surowców – drewna, słomy i gliny. To nie tylko skansen etnograficzny, ale prawdziwa kopalnia wiedzy o ekologicznym i zdrowym budownictwie.
1927 r. – oficjalne otwarcie skansenu jako „Muzeum Kurpiowskiego”.
Lata 30. XX w. – rozbudowa kolekcji, pozyskiwanie kolejnych obiektów z terenu Kurpiowszczyzny.
II wojna światowa – częściowe zniszczenie zbiorów przez Niemców.
Lata 50. i 60. – odbudowa i ponowne gromadzenie zabytków.
Dziś – skansen należy do Muzeum Północno-Mazowieckiego w Łomży i jest jednym z najcenniejszych zabytków regionu.
Tradycyjne budownictwo Kurpiów opierało się na materiałach, które:
✅ Regulują wilgotność – drewno i glina naturalnie pochłaniają i oddają wilgoć, zapobiegając grzybom.
✅ Oddychają – ściany z gliny i słomy zapewniają zdrowy mikroklimat, redukując alergeny.
✅ Izolują termicznie – grube warstwy słomy i drewna utrzymują ciepło zimą i chłód latem.
✅ Są ekologiczne – zero toksycznych chemikaliów, pełna biodegradowalność.
Więcej o naturalnych i zdrowych materiałach budowlanych TUTAJ>>
W przeciwieństwie do współczesnych domów z płyt gipsowo-kartonowych i pianek poliuretanowych, kurpiowskie chaty były naturalnymi „oczyszczaczami powietrza”, a ich mieszkańcy rzadziej cierpieli na choroby cywilizacyjne.
Co zobaczysz w Skansenie Kurpiowskim?
Skansen w Nowogrodzie to najstarszy skansen budownictwa ludowego w Polsce (założony w 1927 r.), gdzie zgromadzono autentyczne obiekty z regionu Kurpiowskiej Puszczy Zielonej. Wśród nich znajdują się:
Chaty kurpiowskie – zrębowe, z dachami krytymi słomą, wyposażone w oryginalne sprzęty.
Stodoły i spichlerze – zbudowane bez użycia gwoździ, na tradycyjne złącza ciesielskie.
Wiatraki i kuźnie – pokazujące dawne rzemiosło.
Wystawy etnograficzne – prezentujące życie codzienne Kurpiów.
Warto zwrócić uwagę na techniki budowlane – np. łączenie drewna na „jaskółczy ogon”, wypełnianie ścian gliną zmieszaną z sieczką czy izolację strzechą.
Czy tradycyjne budownictwo ma przyszłość?
Współcześni architekci i ekolodzy coraz częściej sięgają po sprawdzone metody naszych przodków, łącząc je z nowoczesnymi technologiami. Powstają domy z:
🔹 gliny i słomy – tanie w budowie, energooszczędne,
🔹 drewna konstrukcyjnego – odporne i zdrowe,
🔹 naturalnych tynków – zamiast plastikowych farb.
Skansen Kurpiowski jest więc nie tylko zabytkiem, ale też inspiracją dla współczesnego zrównoważonego budownictwa.
Podsumowanie: Powrót do korzeni dla zdrowia i ekologii
Skansen Kurpiowski to żywa lekcja historii, ekologii i zdrowego stylu życia. Pokazuje, że domy naszych przodków były nie tylko piękne, ale też przyjazne dla człowieka i środowiska. Warto je poznać, by czerpać z tej wiedzy we własnych domach – dla zdrowia i przyszłości planety.
Czy Ty też marzysz o domu z naturalnych materiałów? Odwiedź Skansen Kurpiowski i zainspiruj się tradycją!
Kluczowe elementy tradycyjnego budownictwa, na które warto zwrócić uwagę
🔹 Konstrukcja zrębowa – precyzja bez gwoździ
Ściany z bali sosnowych lub świerkowych, łączonych na tzw. „jaskółczy ogon” – rozwiązanie trwalsze niż współczesne łączniki metalowe.
Brak mostków termicznych dzięki ręcznemu ciosaniu belek.
🔹 Strzecha – naturalna klimatyzacja
Dachy kryte słomą (nawet 50 cm grubości!) zapewniają doskonałą izolację termiczną i akustyczną.
W przeciwieństwie do współczesnych pokryć dachowych, nie nagrzewają się latem i nie wymagają chemicznej impregnacji.
🔹 Gliniane tynki i wypełnienia – antyalergiczne ściany
Mieszanina gliny, piasku i sieczki słomianej tworzy oddychające ściany, regulujące wilgotność.
Glina neutralizuje zapachy i pochłania toksyny – dlatego w takich domach rzadziej występowały choroby dróg oddechowych.
🔹 Kamień – fundamenty i piece
Choć kurpiowskie chaty są głównie drewniane, kamień polny był wykorzystywany w:
Fundamentach – zabezpieczał przed wilgocią od gruntu.
Piecach i kominach – jako ogniotrwała warstwa.
Studniach i piwnicach – ze względu na trwałość.
